تاثیرات اجتماعی –فرهنگی سینما بر جامعه بخش(5)

حیات سیاسی اجتماعی بشر امروز به شدت تحت تاثیر رسانه های گروهی قرار دارد. با در نظر گرفتن این واقعیت مسلم که پیام های رسانه ها هرگز از جنبه های سازنده و مخرب خالی نبوده، ضروری است به مطالعه و بررسی پدیده ی ارتباطات و آثار و کارکردهای آن بیش از پیش پرداخته شود. 

اهمیت این کار از آن جهت است که رسانه های گروهی با کارکرد خود، و با استقاده از دو عنصر اطلاعات و پیام، به صورت امواج صوتی تصویری و غیره با هم در نوردیدن مرزها بر افکار و اذهان انسان ها اثر نهاده و به کنش ها و رفتارهای فردی و اجتماعی آن ها جهت می دهند . پیام هایی که در قالب امواج صوتی، تصویری و یا کتاب و یا مجله در جهان امروز انتشار می یابد در برخی موارد سبب ظهور و شکل گیری حوادث، رخدادها و رویدادهای سیاسی مهمی در واحدهای سیاسی و در عرصه ی کشورها و حتی جهانی می گردند . به عنوان مثال تولید و نمایش یک فیلم سینمایی، یا یک مقاله و یا یک کتاب که جنبه ی توهین به اعتقادات و باورهای دینی یک آیین را دارد، در فاصله ی کوتاهی به یک پدیده ی سیاسی مهم تبدیل می گردد.

تنوع و گستردگی ارتباطات در عصر کنونی 

  از ویژگی های عصر حاضر، ماشینی شدن زندگی، افزایش جمعیت، تقسیم کار و مشاغل، تخصصی شدن فعالیت ها، بسط و گسترش حوزه های مشاغل و حرف، تنوع امکانات بهره وری و...است. 

در چنین دنیایی رسانه های گروهی و ارتباطات از نقش حیاتی در زندگی بشر برخوردار بوده و در عین حال متنوع و گسترده می باشند. برخی از شناخته شده ترین و شاخص ترین انواع ارتباطات عبارتند از: ارتباطات سازمانی (اداری)، ارتباطات اقتصادی، ارتباطات مدیریتی و بالاخره ارتباطات سیاسی. 

ارتباطات سازمانی در فعالیت های مؤسسات و سازمان ها بر قرار است; ارتباطات اقتصادی محدود به قلمرو فعالیت های اقتصادی است; ارتباطات مدیریتی در شاخه های صنعتی، مدیریت تجاری و مدیریت آموزشی و مدیریت سیاسی جریان دارد. ارتباطات سیاسی نیز به حوزه ی مملکت داری، ارتباط میان حکومت، شهروندان و کشورها با یکدیگر مربوط می شود. سینمای اجتماعی، برخلاف بسیاری از گونه‌های اجتماعی، برای موفقیتش معمولاً نیازمند حضور در زمان حال است.

این سینما، با آحاد اجتماع به معنای عام و بدون هیچ گونه تمایزی برخورد دارد. اگر سینمای کودک و نوجوان با مخاطب سنی روبه‌روست؛ اگر سینمای جنگ با طرفداران موضوع جنگ یا علاقه‌مندان به هیجان روبه‌روست؛ اگر سینمای حادثه، سینمای تخیل، سینمای سیاسی، سینمای ملودرام و هر گونه دسته‌بندی دیگری را که به حساب می‌آوریم، در برابر گروه خاصی از مخاطبان تعریف ‌شده قرار گیرند، سینمای اجتماعی مجبور است به اندازه‌ی همه‌ی طبقات اجتماعی و به اندازه‌ی مجموع آن‌ها فکر کند، خلاقیت به خرج دهد و توان هنری خود را به کار گیرد . 

عرصه‌ی کار سینماگر اجتماعی، پهنه‌ی اجتماع است؛ از اجتماع وام می‌گیرد و به اجتماع بازتاب می‌دهد . هر اندازه این بازتاب به برابری یک ‌‌به‌ یک نزدیک‌تر باشد، توفیق بیش‌تری به دست می‌آید . اجتماع نیز واجد همه‌ی اقشار است و همه‌ی روابط زندگی به‌ طور ملموس در آن دیده می‌شود.

تخیل، فلاش بک و فلاش فوروارد، در سینمای اجتماعی کم دیده می‌شود، زیرا قهرمان روایت در این گونه‌ی سینمایی، در اجتماعی حرکت داده می‌شود که عناصر قابل محاسبه و غیرقابل محاسبه در کنار هم در آن جاری هستند؛ عناصر قابل محاسبه را می‌توان به قوانین اجتماعی نسبت داد و عناصر غیرقابل محاسبه را به تک‌تک آحاد جامعه و رفتار آن‌ها . بنابراین، هر گونه پیش‌فرض یا اندیشه درباره‌ی گذشته، به سادگی جاری نخواهد شد.

در سینمای اجتماعی، نقش قوانین قابل محاسبه، نقشی است جدی؛ نمی‌‌توان قهرمانی را به حرکت درآورد و از او کنش گرفت، اما از درون کوچک‌ترین قوانین او را عبور نداد. حتی در آثار سینمای اجتماعی فیلمسازی مثل «مسعود کیمیایی»، با آن‌که قواعد خودش را دارد، باز هم اصول اجتماعی حاکم است و در کشاکش رعایت و عدم رعایت آن‌ها روایت به جلو هدایت می‌شود. به هر حال، اجتماع، زمانی مجموعه‌یی پیوسته و سازمان‌یافته شمرده می‌شود که هر عنصر آن، کارکرد معقول و طبیعی خود را در کنار دیگر عناصر بروز دهد.

در سینمای اجتماعی نمی‌توان به شکلی صریح، هنجارهای عرضی و حتی قراردادی را که از ریشه‌های فرهنگی برخوردارند، نقض کرد. اگر چنین شود، به علت آن‌که موجب اختلال ذهنی تماشاگر می‌گردد، ناخواسته نیرویی منفی را در برابر خود پدید می‌آورد.

سینمای اجتماعی مجبور است در زمان حال حرکت کند؛ رویدادهای زندگی تماشاگران در جایی آرشیو نمی‌شوند و تماشاگر به مفهوم عام، کم‌تر به گذشته رجوع می‌کند، بنابراین نمی‌توان در گذشته سیر کرد. پیش‌تر هم گفته شد که نمی‌توان به صراحت درباره‌ی آینده نیز در این گونه‌ی سینمایی روایت‌پردازی کرد، اما زمان حال نیز به مفهوم سال و ماه اکران فیلم نیست.

رویدادهای اجتماعی، عمر کوتاه ندارند و می‌توان با ظرافت به آن‌ها تمسک جست و داستان ‌پردازی کرد. اگر یک فیلم اجتماعی بتواند به موضوعی توجه کند که ذهن مخاطبان را درگیر کرده و آن‌ها را احاطه نماید، در صورت پردازش درست، حتی تماشاگری را که بدان روایت علاقه‌یی نشان نمی‌دهد را جذب خواهد کرد.